Xivaga sayohat
Kunya Ark, Ichan-Kalaning g‘arbiy devorini Ak-Sheikh-Bobo monastiri bilan bog‘laydi. Kunya Ark qurilishi 1686-1688 yillarda Anushxonning o‘g‘li Arangxon tomonidan boshlangan. XVIII asr oxirida Kunya Ark "shahar ichidagi shahar"ga aylangan va Ichan-Kaladan baland devor bilan ajratilgan. Bir vaqtlar qal'a xonlik kanselyariyasi, qabul zalini, xonadon, yozgi va qishki masjidlar, pul zarbxonasi va yordamchi xonalar mavjud edi.
Kunya Arkninng kirish oldidagi maydon harbiy paradlar va jangovar mashg‘ulotlar uchun ishlatilgan. Shuningdek, bu yerda hukm ijrosini o‘tkazish va zindon (qamoqxona) joylashgan bo‘lib, u Kunya Arkninng sharqiy devorlariga yaqin joylashgan. Saroyga kirish kuchli himoya ostida edi. Kunya Arkninng bir vaqtlar zich qurilgan hududidan faqat bir necha inshoot qolgan: sharqiy darvozalar va qo‘riqlash xonasi, Ak-Sheikh-Bobo xujrasi, kurinishxona (qabul va ro‘yxatga olish xonasi), yozgi va qishki masjidlar va xonadon.
Kalta Minar Xiva xonligi xoni Muhammad Aminxondan musulmon dunyosidagi eng baland va katta minora sifatida tasavvur qilingan. Dastlabki rejaga ko‘ra, minoraning balandligi 70–80 metr bo‘lishi kerak edi, yuqoriga ko‘tarilgan sari diametri torayib borishi minoraning barqarorligini ta'minlardi. Uning poydevorining diametri 14,2 metrni tashkil etadi. Qurilish 1852 yilda boshlangan, ammo 1855 yilda minora balandligi 29 metrga yetganida qurilish to‘xtatilgan.
Xivalik tarixchi va yozuvchi Agahining so‘zlariga ko‘ra, qurilish Muhammad Aminxonning 1855 yilda Seraxs yaqinida turkmanlar bilan jangda halok bo‘lishi sababli yakunlanmagan.
1996-1997 yillarda O‘zbekiston tarixiy me'moriy yodgorliklarini qayta tiklash bo‘yicha katta kampaniya doirasida va Xivaning 2500 yillik yubileyiga bag‘ishlab minora jiddiy ta'mirlandi. Ta'mir jarayonida minoraning o‘ziga xos naqshlari va yozuvlari tiklandi.
Muhammad Aminxon Madrasasi — arxitektura yodgorligi, Xivada, Ichan-Qala tarixiy markazida joylashgan madrasadir. 1852—1855 yillarda O‘zbekiston hukmdori Muhammad Aminxon tomonidan moliyalashtirilgan va uning buyrug‘i bilan qurilgan. Madrasasi Ichan-Qalaning g‘arbiy qismida joylashib, Kalta Minaraga yaqin joyda joylashgan.
Muhammad Aminxon Madrasasi Xivadagi boshqa madrasalar orasida eng katta va eng boy mozaikalarga ega. Ko‘plab sayyohlik saytlarida asosli ravishda bu madrasani O‘rta Osiyoning "eng katta" madrasasi deb hisoblashadi, lekin boshqa shaharlarda undan kattaroq madrasalar mavjud, masalan, Kukeldosh madrasasi va boshqalar.
Ichan-Qalaning bir qismi sifatida 1990 yilda UNESCO Butunjahon merosi ro‘yxatiga kiritilgan. Hozirda u sayyohlik xizmatlari va ko‘rgazmalar uchun mo‘ljallangan, va "Xiva" turistik kompleksining mehmonxonasi joylashgan.
Juma Masjidi (Juma masjid) — Xivaning Ichan-Qala qal’asida joylashgan juma masjididir. Arab geografi Muqaddasiy tomonidan ma'lumotlarga ko‘ra, masjid X asrga oid deb hisoblanadi. Tarixchi Munisning ma'lumotlariga ko‘ra, masjid XVIII asr oxirida Xiva xoni Abdurahmon Mekhtar tomonidan qayta qurilgan.
Masjid tuzilishi jihatidan noyobdir — u portal, kubbe, galereya va ichki hovlisiz qurilgan. Masjiddan uch tomondan kirish mumkin. Katta zalning tomi 213 ta yog‘och ustunlar tomonidan qo‘llanadi. Bu ustunlarning eng qadimiysi ehtimol Xorazmning o‘rta asrlar poytaxti Kyat shahridan olingan bo‘lishi mumkin. To‘rt ustun ustida Nasx yozuvi bilan yozilgan yozuvlar mavjud, ular Baghbanly masjididagi ustunlarga o‘xshaydi. Yigirma bir ustun X—XII asrlarga oid bo‘lib, kufiy yozuvidagi arab yozuvlari bilan bezatilgan. XVIII—XIX asrlarga oid bo‘lgan Xiva uslubidagi gullar va o‘simliklar naqshlari bilan bezatilgan ustunlar mavjud. Tomda yorug‘lik va ventilyatsiya uchun kichik teshiklar mavjud. Janubiy devorda stalaktitli nişlar mavjud, o‘ng tomonda esa foydalar va mulklar ro‘yxatini ko‘rsatgan marmar plita joylashgan.
Toshkentdan jo`nash